ژاپن دارای یکی از کارآمدترین نظام های آموزشی در سراسر دنیا بوده و همواره جایگاهی برتر را در رتبه بندی ها و نظرسنجی های بین المللی از آن خود کرده و یکی از پیشرفته ترین کشورهای دنیا در زمینه سوادآموزی و شیوه های آموزشی به شمار می رود.

ژاپن کشوری جزیره ای کوهستانی و از جمله مناطقی است که کمترین زمین های کشاورزی را در مقایسه با جمعیتش دارا است. تراکم جمعیت در ژاپن عمدتا در امتداد سواحل و دره ها است و به طور مداوم در معرض بلایای طبیعی نظیر زمین لرزه، سونامی و طوفان قرار دارد.

این کشور از منابع طبیعی قابل استخراج و بهره برداری بسیار کمی برخوردار است اما در مقابل این فقر منابع و دشواری های طبیعی آنچه موجب پیشرفت این کشور شده است، برخورداری از یک سیستم آموزشی کارآمد است.

سازگاری برای زندگی و بقا در چنین محیط چالش برانگیزی تأثیر به سزایی بر فرهنگ مردم ژاپن داشته است، مردم روابط همکاری بسیار قوی را به عنوان ساز وکار بقای جمعی گسترش دادند.

جامعه ژاپن دریافت که با توجه به کمبود منابع طبیعی اش، بهترین راه برای دستیابی به موفقیت، توسعه سرمایه انسانی است.

دستاورد تلاش بر سرمایه گذاری در نیروی انسانی، فرهنگی است که ارزش بسیاری  برای آموزش و پرورش مهارت ها از یک سو و بر کار گروهی و روابط اجتماعی از سوی دیگر قائل است.

در همین زمینه ژاپن اهمیت ویژه ای را به خصوص در سال های اخیر و توسعه روابط جهانی و بین المللی برای زبان ژاپنی قایل شده است و علیرغم نیاز جدی به دلیل بالا بودن سن جمعیت به نیروی کار خارجی به دلیل برخی گرایش های ملی گرایانه، کمتر در این زمینه اجازه ورود خارجی ها را داده اند و آن تعدادی هم که با روش های مختلف ورود داشته اند به دلیل سختی یادگیری این زبان همواره با مشکلات جدی روبرو بوده اند.

 تعداد ساکنین خارجی در ژاپن از سال ۲۰۱۴ حدود ۱۵۰ هزار نفر بود و در سال ۲۰۱۹ به ۲/۸ میلیون نفر رسیده است.

به علت وجود نگرانی های دولت بابت کمبود نیروی کار و دیگر پیامدهای ناشی از پیری و کاهش جمعیت، این افراد تازه وارد که بیشتر آنها زیر ۳۰ سال سن دارند یک منبع حیاتی برای اقتصاد به حساب می آیند.

مشکل پیش روی نیروی های خارجی یادگیری زبان ژاپنی است.

طبق آمار، اکثر خارجی های مقیم ژاپن پس از ده سال زندگی در این کشور هنوز مهارت های زبانی‌ لازم برای زندگی را ندارند که این امر به توانایی ارتباط گیری آنها با مردم و مقابله با شرایط اضطراری ضربه می زند.

دولت ژاپن در سال ۲۰۱۹ با اصلاح قانون کنترل مهاجرت و به رسمیت شناختن پناهندگان، بسته ای از "اقدامات جامع برای پذیرش و همزیستی اتباع بیگانه" را اعلام کرد و به طور رسمی درهای ژاپن را برای کارگران خارجی با مهارت پایین باز نمود.

این سند تعهد دولت ژاپن برای حمایت از ادغام اجتماعی اتباع بیگانه را بیان می کند و به خودی خود یک قدم بزرگ رو به جلو است.

با توجه به موضوع آموزش زبان برای خارجی ها، اقداماتی شامل تخصیص بودجه برای گسترش برنامه "آموزش زبان ژاپنی جامعه" توسط داوطلبان با هدف اطمینان بخشی از دسترسی به آموزش در محله های سراسر کشور، همچنین تخصیص بودجه برای توسعه منابع چند زبانه آموزش زبان آنلاین صورت گرفته است.

در بهار سال ۲۰۱۹، کمیسیون آموزش زبان ژاپنی (ارگان مشورتی تحت عنوان آژانس امور فرهنگی) در مورد اقداماتی با هدف بهبود سطح آموزش زبان ژاپنی در ژاپن، صحبت کرد.

یک مورد مهم در دستور کار آنها ایجاد یک سیستم ملی برای صدور گواهینامه مربیان واجد شرایط با هدف تقویت مهارت معلمان زبان ژاپنی است.

شهر یوکوهاما برای کمک به کودکان مهاجری که به تازگی وارد مدارس ژاپنی شده اند، مرکز پشتیبانی ژاپنی زبان هیماواری را تأسیس کرده است.

همچنین برنامه ای برای اطمینان از حضور همه کودکان خارجی در مدرسه به راه افتاده است، اما برای اکثر شهرداری ها، آموزش کودکان غیر ژاپنی همچنان قلمرو غیرقابل کنترل است.

اکنون تعداد خارجیان ساکن ژاپن تقریباً برابر با کل جمعیت هیروشیما است که در صورت عدم تلاش هماهنگ برای توسعه زیرساخت های آموزش زبان، این پتانسیل بدون استفاده خواهد بود.

از طریق مشارکت های انعطاف پذیر با شهرداری ها و موسسات غیرانتفاعی، دولت باید به طور فعال از زبان و برنامه های اجتماعی پشتیبانی کند.

در ارتباط با پذیرش نیروی کار خارجی هم باید اضافه کرد که یوشیهیده سوگا، سخنگوی دولت چندی قبل اعلام کرده بود در راستای زمینه سازی برای اجرای قانون پذیرش نیروی کار خارجی، دولت ژاپن یک شبکه ملی ترجمه را در سراسر کشور راه اندازی خواهد کرد.

مجموعا ۲ میلیارد ین میان استانداری های محلی در تمامی ۴۷ استان توزیع خواهد شد تا ۱۰۰ پایگاه ترجمه در کلان شهرها و شهرهایی که میزبان کارگران خارجی فراوان هستند ایجاد گردد.

این اقدام یکی از راه کارهایی است که برای زمینه سازی پذیرش مهاجرین انجام می شود.

همچنین دولت برنامه هایی برای پیشگیری از سوء استفاده از بیمه سلامت و نظارت بر کارکرد مدارس آموزش زبان ژاپنی در نظر گرفته است.

توضیح:

۱- ژاپن در میان بسیاری از مهاجران، به جهنم کارگران و خارجی ها نیز مرسوم است و شاید مهمترین دلیل آن هم نگاه بسیار جدی و تاثیرگذار ملی گرایانه در میان ژاپنی ها و تصور درجه دومی برای خارجی ها و مهاجران باشد که می تواند بسیار آزاردهنده و نگران کننده باشد و بسیاری از تحلیل گران، جنگ طلبی و اقدامات ژاپنی ها در جنگ جهانی دوم را نشئت گرفته از همین حس ناسیونالیستی که عامل موثر تجاوز گری ژاپن بود می دانند.

۲- ژاپن به دلیل توسعه فعالیت های خود در عرصه بین الملل با ایجاد انجمن زبان ژاپنی برای خارجی‌ها در سال ۱۹۶۲تلاش نمود تا بتواند ضمن ارائه تصویر مناسب تر از ژاپن، آموزش این زبان را به صورت گسترده توسعه دهد.

۳- یکی از مهمترین موسساتی که در حوزه بین الملل البته با نگاه بیشتر اقتصادی و فناوری فعالیت داشته اما در عین حال حوزه های فرهنگی و اجتماعی و فعالیت در خصوص آموزش زبان ژاپنی را نیز مد نظر دارد، آژانس همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا-JAICA) می باشد که در بسیاری از کشورها دفتر مستقل این آژانس مانند ایران فعال می باشد.

این آژانس به صورت متمرکز و جدی به نمایندگی از سوی دولت، آموزش زبان ژاپنی در خارج از کشور را بر عهده دارد که «مؤسسه زبان ژاپنی اوراوا Japanese-Language Institute, Urawa- - را در ۱ مارس ۱۹۸۹ میلادی مصادف با ۱۰ تیر ماه ۱۳۶۸ در شهر اوراوا (Urawa) استان سایتاما تأسیس کرد. اساتید این مؤسسه محققان رشته آموزش زبان ژاپنی هستند که به منظور تدریس این زبان در دیگر کشورها اعزام می شوند ضمن آن که  کتاب‌های درسی زبان ژاپنی را نیز برای خارجیان تهیه می کنند. 

این مؤسسه هر سال برنامه‌هایی نیز برای افزایش کیفیت آموزش زبان ژاپنی دارد و همه ساله بیش از ۴۵۰ نفر استاد و مربی از ۵۰ کشور را برای ئانش افزائی دعوت می نماید که تاکنون بیش از ۱۰ هزار نفر در این برنامه شرکت کرده اند.  جایکا همچون ایران در برخی مناطق جهان دارای دفاتر و شعبی شامل آمریکای شمال و لاتین ۲۴، آسیا و اقیانوسیه  ۳۲، آفریقا ۲۸، خاور میانه ۹ و اروپا  می باشد.

۴- نکته مهم دیگر این که بسیاری از شهرداری ها البته نه با کیفیت مناسب و بالا، آموزش زبان ژاپنی را به صورت نسبتا ارزان انجام می دهند و در دانشگاه ها نیز معمولا برای خارجی هایی که مورد پذیرش قرار می گیرند یا با همکاری برخی نهادها، آموزش زبان ژاپنی انجام می شود.

۵- به طور کلی باید گفت که آموزش و به طور خاص آموزش زبان در این کشور بسیار پرهزینه بوده هر چند که دولت تلاش می کند به دلیل ضرورت های موجود، آموزش زبان برای عموم را توسعه و مورد حمایت قرار دهد.